Codzienność Warszawy 1915-1918.
Szklane negatywy ze zbiorów Pracowni Historycznej Tchorek-Bentall

Pracownia przy Smolnej 36 została założona w 1951 roku przez rzeźbiarza i kolekcjonera Karola Tchorka (1904-1985) jako przestrzeń pracy, ale i miejsce przechowywania gromadzonych przez niego artystycznych i historycznych artefaktów (pochodzących m.in. z okresu, gdy był kuratorem Salonu Sztuki „Nike”). Dziś interpretować ją można jako współczesną kunstkamerę, w której zbiegają się trzy narracje: zbiory Karola Tchorka, archiwum jego syna, teoretyka sztuki, Mariusza (1939-2004) oraz wizja artystki Katy Bentall – żony Mariusza i obecnej opiekunki Pracowni, która w swoich działaniach artystycznych interpretuje i komentuje historyczną przestrzeń.

W 2004 roku, po śmierci męża, Katy Bentall odziedziczyła zawartość pracowni rzeźbiarskiej jego ojca. Znajdowały się w niej pozostałości kolekcji sztuki i antyków, jak również „Kolekcja Karola Tchorka” – dorobek artysty: rzeźby, rysunki, fotografie, zinwentaryzowane w 1985 roku po jego śmierci przez syna, samo wnętrze pracowni zostało zinwentaryzowane 6 lat później.

W 2004 roku studio było w tak złym stanie, że w kolejnym roku Bentall, traktując je jako „znaleziony przedmiot” i element praktyki artystycznej, podjęła pełną i pieczołowitą rekonstrukcję wnętrza pracowni z pomocą warszawskiej architekt, Małgorzaty Wagner. Starannie uporządkowała, a w zasadzie odtworzyła jej przestrzeń tak by zachować ducha starego studia jako swoistej wunderkammery. Nadal regularnie interweniuje w tę przestrzeń, zmienia położenie wyeksponowanych obiektów, czasem dodaje nowe, często swoje własne prace, aranżując i rearanżując je tak, by tworzyć nowe zestawienia.

Celem tych wszystkich działań było tchnięcie nowego życia w stare studio i wykreowanie czegoś co można by nazwać „żyjącym muzeum”. W efekcie powstało miejsce czy też przestrzeń, w której wiele przedmiotów i archiwaliów zgromadzonych w niej przez lata może kontynuować (ko-)egzystencję w intymnej bliskości. Przekrój przez kolejne epoki, który Bentall była w stanie zachować w pracowni jest szczególnie wartościowy w perspektywie przyszłych badań nad kulturą, sztuką i dziedzictwem Warszawy.

W ciągu ostatnich 14 lat, jej praca przyniosła owoce w postaci dużego zainteresowania wśród zwiedzających oraz licznych polskich i zagranicznych badaczy przeprowadzających rozmaite kwerendy i studia.

W listopadzie 2019 roku Pracownia została wpisana na listę Warszawskich Pracowni Historycznych. Jej funkcjonowanie wspomaga Stowarzyszenie Przyjaciół Pracowni Tchorek-Bentall, którym zarządza Małgorzata Wagner – odpowiedzialna także za architektoniczną renowację miejsca.

Kontakt:

Małgorzata Wagner – malgorzatawagner@wp.pl

 

Zbiory pracowni były wykorzystane przy wielu pracach badawczych, wystawach, warsztatach, projektach artystycznych i opracowaniach upowszechniających kulturę, m. in.:

Publikacje:

Mark Dorrian, Ella Chmielewska. Warszawa. Divisible City. Edinburgh 2018

Ella Chmielewska, Agnieszka Chmielewska, Mariusz Tchorek, Paul Carter, A Warsaw address: a dossier on 35, Smolna Street, „The Journal of Architecture” 2010, nr 15, s. 7-38.

Ella Chmielewska, Warsaw Afterimages. Of Walls and Memories w: red. Andrea Mubi Brighenti i Mattias Kärrholm,  Urban Walls. Political and Cultural Meanings of Vertical Structures and Surfaces,  London – New York 2018

Ella Chmielewska, Pamięć miejsca. Tablice. Archiwum. Pracownia, w: red.  Agnieszka Tarasiuk, Alicja Gzowska, Figury retoryczne. Warszawska rzeźba architektoniczna, 1918-1970, Warszawa 2015, s. 81-108

Mikaela Gallinger, Jerzy Elżanowski, Studio 10a / 36 Smolna Street. Statements of Cultural Heritage Value, 2018

Katarzyna Kucharska-Hornung, Pomocnik konserwatorski. Wskazówki do pielęgnacji domowych zbiorów sztuki opracowała Katarzyna Kucharska-Hornung, Warszawa 2019

Obraz opowieść. Archiwum K. i M. Tchorka, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, 2018, nr 4

 

Referaty na konferenacjach:

Agnieszka Chmielewska (CE UW, Warszawa), Karol Tchorek, czyli o pożytkach płynących z uprawiania biografistyki; referat na konferencji naukowej p.t. ‘Rzeźba w Polsce (1945-2008)’, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku oraz Instytut Historii Sztuki UKSW, październik 2008r.

Ella Chmielewska, Surface memories: Warsaw’s places of remembering, commemorating and forgetting. Sites of Memory: Objects, Places, Traces, referat podczas konferencji organizowanej przez School of History of Art., Film and Visual Media, Birkbeck College, University of London, luty 2009.

Sebastian Schmidt-Tomczak, War alles nur Schau. Die Inszenierung von Warschaus Stadtlandschaft, Gewalt und Theatraliät, Internationales wissenschaftliches Symposium am 15-17 kwietnia 2010.

Ella Chmielewska i Sebastian Schmidt Tomczak, The critical where of collaborative research, Referat na 6 Międzynarodowej Konferencji AHRA, Uniwersytet w Edynburgu, Wydział Sztuki, listopad 2009.

 

Wystawy:

OKNA, wystawa prac fotograficznych Katy Bentall, 23 październik – 6 grudzień, 2016.

Wystawa Curating Heritage /Kuratorstwo Dziedzictwo. Ku Warszawie Przyszłości / Towards Warsaw od the Future. Piotr Leśniak, kurator. Matthew Architecture Gallery, Edynburg, 9 -23 wrzesień 2017r.

Wystawa Warszawa – projects for the postsocialist city, Matthew Architecture Gallery, Edinburgh, lipiec-sierpień 2009.

 

Warsztaty:

Seminarium na miejscu, 10.10.2013, ul. Smolna 36, Muzeum Narodowe/Królikarnia, Warszawa

Dr Jerzy Elżanowski, Carlton University, Ottawa. Building into Ruins. The Heritage of Displacement. Masterclasses for Architectural Conservation Programme, University of Edinburgh School of Architecture, 17 marzec 2016r.

Dreaming Objects, Warsztaty projektowe, prowadzone przez prof. Mark Dorrian, ze studentami (magistrantami i doktorantami) następujacych instytucji: University of Newcastle, University of Edinburgh, Bauhaus-Universitüt Wemair, Urban Heritage Programme i Politechnika Warszawska, Wydział Architektury.

 

Prace dyplomowe:

Piotr Leśniak, Towards Warsaw od the Future. Exhibiting, Archiving and Moving Through Architectural Imaginaries, PhD Architecture by Design, The University of Edinburgh, 2017r.

Meaghan Thurston. The Art Of Placing: Visualizing Home and Memory,The University of Edinburgh. MSc in Cultural Studies, 2010r.

Meaghan Thurston, The art. Of Katy Bentall, onsite review /Canada/ no. 26, 2011, pp.12-14

 

Spotkania i odczyty w Pracowni:

Karol Tchorek’s studio, spotkanie w ramach projektu Confrontations: sessions in East European art history, marzec 2020

Dreaming objects, Warsztaty projektowe o pamięci miejsca pod kierunkiem Prof. Marka Dorriana z udziałem Dr Elli Chmielewskiej i Suzanne Ewing ze studentami The University of Edinburgh, Jerzego Elżanowskiego ze studentami Ubran Heritage Bauhaus-Weimar, z udziałem studentów Architektury Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem Prof. Ewy Kuryłowicz, listopad 2009.

Place and material transformation, spotkanie ze studentami z Uniwersytetu z Edynburga, School of Arts Culture & Environment  w ramach projektu „ Tracking the city … Warszawa Objects…”, październik 2007r.

Scratching the surface, odczyt prof. Pauli Carter (University of Melbourne), październik 2007r.

Urodził się 30 października 1904 roku w Serocku. Od wczesnych lat wykazywał talent plastyczny, jednak to wojna stanowiła najważniejsze ramy dla jego młodości. W 1920 roku, na wezwanie Józefa Piłsudskiego, zaciągnął się do wojska. W tym samym roku po raz pierwszy trafił do Warszawy, która wywarła na nim ogromne wrażenie. Jak wspominał: „Przyszedłem z karabinem w 1920 roku jako 15-letni żołnierz. Nasz oddział maszerował wtedy przez Stare Miasto, Krakowskie Przedmieście i Nowy Świat. Cywile obsypywali nas kwiatami, śpiewaliśmy razem Jeszcze Polska nie zginęła... Wtedy po raz pierwszy zobaczyłem Warszawę. Od tej chwili nieprawdopodobieństwem było, żebym mógł żyć bez tego miasta, które nauczyło mnie entuzjazmu”.

Nic więc dziwnego, że po zakończeniu działań wojennych Tchorek powrócił do Warszawy. Na początku zarabiał jako piaskarz. Dopiero z czasem wstąpił do Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa, w której natknął się na Jana Szczepkowskiego. Od 1926 roku uczęszczał do Szkoły Sztuk Pięknych, w której kształcił się m.in. pod okiem Tadeusza Breyera. W międzyczasie pełnił rolę asystenta Karola Stryjeńskiego. Już od końca lat 20. XX wieku udzielał się społecznie, m.in. sprawując funkcję pełnomocnika Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego ds. zakupów sztuki ludowej. Wielokrotnie brał udział w konkursach artystycznych. Jego talent potwierdzały chociażby drugie miejsce w konkursie na projekt pomnika Wojciecha Bogusławskiego czy też pierwsza nagroda w konkursie na dekorację rzeźbiarską gmachu przy ul. Moniuszki. W 1934 roku otrzymał nagrodę Funduszu Kultury Narodowej za rzeźbę Kolędnicy, a trzy lata później kolejną – za Głowę Chopina. W tym samym roku na wystawie w Paryżu zdobył srebrny medal za Głowę z granitu oraz drugą nagrodę w konkursie na wawelski sarkofag Piłsudskiego. Projekt sarkofagu zamykał klamrą spory fragment jego życia – były legionista Marszałka, przez lata projektujący na zlecenie prezydenta Warszawy pomniki na szlaku legionowym, stworzył rzeźbiarską oprawę dla miejsca spoczynku jednego z ojców polskiej niepodległości.